MHE i njihov uticaj na životnu sredinu u Srbiji
MHE i njihov uticaj na životnu sredinu u Srbiji u prvim decenijama 20. veka posato je predmet brojnih panel diskusija, istraživanja, ali i javnih protesta građana sa ciljem da se naučno i stručno prezentuju objektivne činjenice, prvenstveno iz odgovarajućih tehničkih i bioloških oblasti i disciplina koje se odnose na izgradnju i eksploataciju MHE, kao i njihov kratkoročni i dugoročni uticaj na životnu sredinu u užem i širem okruženju.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Počev od 1900. godine kada je puštena u rad prva hidroelektrana „Pod gradom“ na Đetinji u Užicu. Do danas sagrađene su brojne hidroelektrane u Srbiji i to:
- 1903. „Vučje“ na Vučjanki u Leskovcu,
- 1908. „Gamzigrad“ na Crnom Timoku u Zaječaru i „Sveta Petka“ na Nišavi kod mesta Ostrovica
- 1911. „Moravica“ na istoimenoj reci u Ivanjici.
Zahvaljujući ovi elektrana započeta je elektrifikacije u Srbiji (javna rasveta i primena industrijske mašine na električni pogon).
Do 1990. godine izgrađeno je sedamnaest malih hidroelektrana, snage do 10 MW (MHE), koje u pogledu korišćenja raspoloživog hidropotencijala i odnosa prema prirodnom okruženju mogu da zadovolje sadašnje kriterijume zaštite životne sredine.
Ovim MHE snage oko 28 MW, i prosečna godišnja proizvodnja 120 GWh, danas upravlja JP Elektroprivreda Srbije.
Plan razvoja MHE do 2030. godine[uredi | uredi izvor]
Iskustvo stečeno u više od 120 godina na izgradnji hidroelektrana u Srbiji omogućava da se u Srbiji pouzdano predvide uticaji rada hidroelektrana na režim voda i vodotokove, i da se prethodnim uslovima i pravilima gradnje ograniči njihovo negativno dejstvo tako da ovi objekti budu prihvatljivi za lokalno stanovništvo i zajednicu u celini.
Nakon donošenja Zakona o energetici 2004. godine, usvojena je Strategija razvoja energetike Srbije i Nacionalni akcioni plan za obnovljive izvore energije, kojim je predviđeno da se u planskom periodu do 2030. godine izgrade male hidroelektrane ukupne snage 400 MW, za čiju izgradnju je određeno 856 potencijalnih lokacija, na svim značajnijim vodotokovima u Srbiji. Ukupna instalisana snaga MHE definisanih katastrom iznosi oko 450 MW, a njihova godišnja proizvodnja je procenjena na 1.590 GWh.
Primeri iz drugih evropskih zemalja - Švedska ima 1.900 MHE, Norveška 2.250, Slovenija 350, Austrija 3.100, Švajcarska 1.000.[2]
Ovaj katastar zbog brojnih manjkavosti ne odgovara sadašnjem stanju korišćenja i uređenja vodotokova, i nije realna osnova za njihovo planiranje i izgradnju jer su u njemu precenjeni vodni potencijali i mogućnost korišćenja vodnih snaga na malim vodotokovima u Srbiji.
Izmena stavova o MHE u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Nakon sve učestaliji tvrdnji da će postrojenja MHE uništavati reke i životni svet u njima i proklamovanog ekološkog ustanka u Srbiji pojedinih organizacija, republička skupština je usvojila izmene Zakona o zaštiti prirode, u kom piše da je zabranjena gradnja MHE u zaštićenim područjima. Time se želi obezbediti dugoročno očuvanje prirodnih vrednosti zbog kojih je određeno područje i proglašeno zaštićenim.
Stručnjaci i ekološki aktivisti tvrde da se još ne može znati kako će izmene zakona izgledati u praksi, a iz Ministarstva za zaštitu životne sredine kažu da se „zabrane ne odnose na već izgrađene hidroelektrane".[3]
Mežutim ovim zakonom dozvoljena je rekonstrukcija postojećih hidroelektrana, kao i moguća izgradnja novih MHE u zaštićenim područjima, ukoliko se radi o hidroelektranama od nacionalnog značaja[3].
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ UTICAJ MALIH HIDROELEKTRANA NA ŽIVOTNU SREDINU Primljeno na VI skupu Odeljenja hemijskih i bioloških nauka, održanom 20. septembra 2019. godine Urednik akademik MARKO ANĐELKOVIĆ
- ^ Ristev, Dušej, Tijana. „Ekologija, reke u Srbiji i male hidroelektrane: Šta donose izmene Zakona o zaštiti prirode i gde je zabranjena gradnja MHE”. www.bbc.com -na srpskom jeziku. Pristupljeno 16. 1. 2022.
- ^ a b „Hoće li izmene Zakona o zaštiti prirode sačuvati reke u Srbiji”. BBC News na srpskom (na jeziku: srpski). 2021-08-11. Pristupljeno 2023-10-22.
